1. Mô hình kinh doanh của ARM Holdings

ARM Holdings có một mô hình kinh doanh đặc biệt và khác biệt so với nhiều công ty bán dẫn truyền thống vì họ không sản xuất chip mà tập trung vào việc thiết kế và cấp phép công nghệ cho các công ty khác.

1.1. Thiết kế và cấp phép IP (Intellectual Property)

• Sản phẩm chính của ARM là thiết kế kiến trúc vi xử lý. ARM không sản xuất chip mà tạo ra các bản thiết kế kiến trúc của vi xử lý và sau đó cấp phép (license) những thiết kế này cho các công ty khác (như Qualcomm, Apple, Samsung, và nhiều nhà sản xuất khác). Các công ty này sử dụng thiết kế của ARM để sản xuất chip theo nhu cầu của họ.
• ARM có nhiều loại giấy phép khác nhau tùy thuộc vào cách công ty đối tác muốn sử dụng công nghệ:
  • Architectural license: Cho phép các công ty sử dụng thiết kế kiến trúc của ARM nhưng có thể tự tạo ra các phiên bản tùy chỉnh của riêng mình. Apple là một ví dụ khi họ sử dụng kiến trúc ARM để thiết kế dòng chip M-series của mình.
  • Core license: Cho phép các công ty tích hợp trực tiếp các thiết kế lõi vi xử lý ARM sẵn có vào sản phẩm của họ. Nhiều nhà sản xuất điện thoại và thiết bị nhúng sử dụng dạng này.

1.2. Mô hình thu phí

• ARM kiếm tiền chủ yếu thông qua phí cấp phép và phí bản quyền:
  • Phí cấp phép ban đầu: Khi một công ty mua quyền sử dụng một thiết kế của ARM, họ trả phí cấp phép một lần để có thể bắt đầu sử dụng công nghệ.
  • Phí bản quyền dựa trên sản phẩm: Mỗi khi một chip sử dụng công nghệ của ARM được sản xuất và bán ra thị trường, ARM sẽ nhận được một phần lợi nhuận dưới dạng phí bản quyền, thường dựa trên số lượng chip được bán ra.

1.3. Đa dạng hóa ứng dụng

• ARM không chỉ tập trung vào một ngành cụ thể mà mở rộng tầm ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực:
  • Điện thoại di động: Đây là lĩnh vực lớn nhất của ARM, vì kiến trúc của họ được sử dụng rộng rãi trong hầu hết các bộ xử lý trong điện thoại thông minh hiện đại.
  • Thiết bị nhúng và IoT: ARM cũng cấp phép thiết kế cho các công ty sản xuất thiết bị IoT, cảm biến, và thiết bị nhúng.
  • Máy chủ và siêu máy tính: ARM đã bắt đầu xâm nhập vào thị trường máy chủ, một lĩnh vực trước đây do Intel và AMD thống trị.
  • Ô tô và ngành công nghiệp: Các ứng dụng trong xe tự lái và công nghiệp sản xuất tự động cũng là một hướng phát triển.

1.4. Tính linh hoạt của kiến trúc ARM

• Kiến trúc ARM được đánh giá cao về hiệu suất và tiết kiệm năng lượng, điều này đã giúp ARM thâm nhập mạnh vào các thiết bị di động và nhúng, nơi yêu cầu về hiệu năng trên mỗi watt tiêu thụ rất cao. Điều này tạo ra lợi thế cạnh tranh lớn so với các kiến trúc khác như x86 của Intel.

1.5. Tăng trưởng thông qua đối tác

• ARM không cần đầu tư lớn vào việc xây dựng nhà máy sản xuất, thay vào đó họ hợp tác với các công ty sản xuất chip lớn như TSMC, Samsung để đưa thiết kế của họ vào sản xuất. Điều này giúp ARM giảm thiểu rủi ro tài chính và tối đa hóa khả năng tăng trưởng thông qua sự đa dạng hóa của các đối tác toàn cầu.

1.6. Tổng doanh thu, chi phí, lợi nhuận vài năm gần đây

Trong vài năm gần đây, ARM Holdings đã ghi nhận sự tăng trưởng ấn tượng về doanh thu. Năm tài chính 2022, công ty đạt doanh thu khoảng 2,7 tỷ USD, tăng 40% so với năm trước, nhờ vào nhu cầu ngày càng tăng đối với công nghệ vi xử lý, đặc biệt trong các lĩnh vực di động và IoT. Chi phí hoạt động trong cùng năm khoảng 1,4 tỷ USD, dẫn đến lợi nhuận ròng đạt khoảng 1,3 tỷ USD. Đến năm 2023, doanh thu của ARM tiếp tục tăng lên khoảng 2,9 tỷ USD, trong khi chi phí hoạt động cũng tăng lên khoảng 1,5 tỷ USD, giữ lợi nhuận ròng ở mức tương tự. Sự tăng trưởng này cho thấy ARM đang ngày càng khẳng định vị thế của mình trong ngành công nghiệp vi xử lý và đáp ứng tốt nhu cầu của thị trường.

Nhờ mô hình kinh doanh này, ARM Holdings đã trở thành một trong những công ty thiết kế vi xử lý hàng đầu thế giới mà không cần phải sở hữu nhà máy sản xuất.

2. Lịch sử ARM Holdings

Lịch sử của ARM Holdings gắn liền với sự phát triển của công nghệ vi xử lý và thiết bị di động, trải qua nhiều giai đoạn quan trọng. Dưới đây là các mốc chính trong quá trình hình thành và phát triển của ARM Holdings:

2.1. 1983–1990: Thành lập và khởi đầu với Acorn Computers

• Năm 1983, ARM bắt đầu với tư cách là một dự án nội bộ của Acorn Computers, một công ty máy tính tại Anh. Ban đầu, Acorn phát triển các bộ xử lý riêng để phục vụ dòng máy tính cá nhân Acorn Archimedes của họ.
• Năm 1985, Acorn phát triển thành công Acorn RISC Machine (ARM), một bộ xử lý sử dụng kiến trúc RISC (Reduced Instruction Set Computing), được đánh giá cao về hiệu năng và tiết kiệm năng lượng. Bộ xử lý ARM đầu tiên, ARM1, là tiền đề cho các sản phẩm sau này.

2.2. 1990–1998: Thành lập ARM Ltd. và mở rộng đối tác

• Năm 1990, Acorn Computers hợp tác với Apple và VLSI Technology để thành lập Advanced RISC Machines Ltd. (ARM Ltd.) tại Cambridge, Anh. Mục tiêu chính của công ty mới là tập trung vào thiết kế bộ xử lý ARM và cấp phép công nghệ cho các đối tác.
• Apple đã tham gia vào dự án này với mục tiêu sử dụng công nghệ ARM cho thiết bị cầm tay Apple Newton, một sản phẩm tiên phong của máy tính bảng cá nhân.
• Trong những năm 1990, ARM mở rộng hoạt động với nhiều đối tác trong ngành công nghiệp, bao gồm Nokia và Texas Instruments, để thiết kế chip ARM cho điện thoại di động và các thiết bị nhúng.

2.3. 1998–2000: Phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực di động

• Năm 1998, ARM chính thức niêm yết trên sàn chứng khoán London (LSE) và sàn chứng khoán NASDAQ tại Mỹ. Đây là một bước ngoặt lớn đánh dấu sự độc lập tài chính của ARM và mở rộng tầm ảnh hưởng toàn cầu.
• ARM tiếp tục phát triển các phiên bản vi xử lý cải tiến như ARM7 và ARM9, được sử dụng rộng rãi trong các thiết bị di động, góp phần định hình thị trường điện thoại di động toàn cầu.

2.4. 2000–2010: ARM vươn ra toàn cầu và tăng trưởng mạnh

• Trong giai đoạn này, ARM trở thành một nhà cung cấp công nghệ hàng đầu trong các thiết bị di động, bao gồm cả smartphone và máy tính bảng. ARM hợp tác với nhiều công ty lớn như Samsung, Qualcomm, và NVIDIA.
• Năm 2006, Apple sử dụng vi xử lý ARM trong iPhone đầu tiên, đưa ARM trở thành nhân tố quan trọng trong sự phát triển của công nghệ di động.
• ARM Cortex, dòng vi xử lý tiên tiến của ARM, được giới thiệu trong thời gian này, với các phiên bản như Cortex-A, Cortex-M, và Cortex-R, giúp ARM phủ sóng từ các thiết bị tiêu dùng đến hệ thống nhúng công nghiệp.

2.5. 2010–2016: ARM dẫn đầu thị trường vi xử lý di động

• ARM tiếp tục phát triển và mở rộng mạnh mẽ trong các lĩnh vực Internet of Things (IoT), ô tô, và máy chủ. Kiến trúc ARM trở thành tiêu chuẩn cho hầu hết các smartphone và tablet trên thế giới, với hơn 95% thị phần bộ xử lý di động.
• Năm 2013, ARM giới thiệu dòng Cortex-A50, bao gồm các thiết kế 64-bit, đáp ứng nhu cầu về hiệu năng cao trong các ứng dụng di động và máy chủ.
• Tháng 9/2016, ARM Holdings được tập đoàn SoftBank của Nhật Bản mua lại với giá 32 tỷ USD, nhằm mục tiêu đẩy mạnh sự hiện diện của ARM trong lĩnh vực IoT và các công nghệ tiên tiến khác.

2.6. 2016–2020: Thúc đẩy IoT và mở rộng ứng dụng

• Sau khi được SoftBank mua lại, ARM tiếp tục đầu tư vào các lĩnh vực mới như IoT, trí tuệ nhân tạo (AI), và xe tự lái. Công ty đã phát triển các giải pháp vi xử lý tiết kiệm năng lượng cho các thiết bị IoT, mở rộng tầm ảnh hưởng của mình ngoài lĩnh vực di động truyền thống.
• ARM Neoverse được ra mắt, tập trung vào thị trường máy chủ và đám mây, đánh dấu sự thâm nhập của ARM vào các trung tâm dữ liệu, một thị trường trước đây do Intel x86 thống trị.

2.7. 2020–2023: NVIDIA đề xuất mua lại ARM và thay đổi chiến lược

• Tháng 9/2020, công ty NVIDIA tuyên bố kế hoạch mua lại ARM từ SoftBank với giá 40 tỷ USD, nhằm hợp nhất sức mạnh của ARM trong lĩnh vực chip và công nghệ AI của NVIDIA. Tuy nhiên, thương vụ này đã gặp nhiều phản đối từ các nhà quản lý và các công ty khác do lo ngại về sự cạnh tranh không lành mạnh.
• Tháng 2/2022, thương vụ mua lại ARM bởi NVIDIA chính thức bị hủy bỏ do áp lực từ các cơ quan quản lý. Sau đó, SoftBank thông báo kế hoạch IPO ARM vào năm 2023.
• Năm 2023, ARM chuẩn bị cho đợt IPO tại Mỹ, đánh dấu sự trở lại của ARM trên thị trường chứng khoán sau gần một thập kỷ dưới quyền kiểm soát của SoftBank.

2.8. Hiện tại và tương lai

• Hiện nay, ARM tiếp tục là một nhân tố chính trong lĩnh vực vi xử lý di động, IoT, và AI, với hàng tỷ thiết bị sử dụng kiến trúc ARM trên toàn cầu. Công ty không ngừng mở rộng các ứng dụng công nghệ của mình từ smartphone, thiết bị nhúng cho đến các hệ thống máy chủ và AI, đặt nền móng cho những đổi mới trong tương lai.

Lịch sử của ARM Holdings là câu chuyện về sự đổi mới và tầm nhìn dài hạn trong việc phát triển kiến trúc vi xử lý, giúp công ty trở thành một trong những cái tên hàng đầu trong ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu.

3. Lịch sử chủ sở hữu của ARM Holdings

Lịch sử chủ sở hữu của ARM Holdings đã trải qua nhiều thay đổi, với các giai đoạn sở hữu khác nhau từ khi thành lập cho đến hiện tại. Dưới đây là các mốc chính về lịch sử sở hữu của ARM Holdings:

3.1. Giai đoạn thành lập và Acorn Computers (1983–1990)

• Acorn Computers là công ty sáng lập ra ARM vào năm 1983. Lúc này, ARM là một dự án nội bộ phát triển bộ vi xử lý cho dòng máy tính cá nhân Acorn Archimedes.
• Sau khi phát triển thành công bộ xử lý ARM1 vào năm 1985, Acorn nhận thấy tiềm năng lớn của kiến trúc này và quyết định mở rộng tầm nhìn ra ngoài phạm vi của công ty.

3.2. Thành lập ARM Ltd. với sự tham gia của Apple và VLSI Technology (1990–1998)

• Năm 1990, Advanced RISC Machines Ltd. (ARM Ltd.) được thành lập như một công ty độc lập từ Acorn Computers, với sự góp vốn từ hai đối tác lớn là Apple và VLSI Technology.
• Apple quan tâm đến việc sử dụng kiến trúc ARM cho thiết bị cầm tay Newton của họ. Trong khi đó, VLSI Technology cung cấp chuyên môn về sản xuất và phát triển chip bán dẫn.
• Cơ cấu sở hữu trong giai đoạn này chủ yếu là giữa Acorn Computers, Apple, và VLSI Technology.

3.3. Niêm yết trên sàn chứng khoán (1998–2016)

• Năm 1998, ARM Holdings chính thức niêm yết trên sàn chứng khoán London (LSE) và NASDAQ tại Mỹ. Đây là một bước quan trọng giúp công ty tăng cường sự độc lập tài chính và thu hút vốn đầu tư từ thị trường.
• Trong giai đoạn từ 1998 đến 2016, ARM hoạt động như một công ty đại chúng (public company), với cổ phần được giao dịch công khai trên các sàn chứng khoán. Các cổ đông lớn trong giai đoạn này bao gồm nhiều quỹ đầu tư và các nhà đầu tư tổ chức.

3.4. SoftBank mua lại ARM (2016–2020)

• Tháng 9/2016, tập đoàn SoftBank của Nhật Bản mua lại ARM Holdings với giá 32 tỷ USD. Đây là một trong những thương vụ mua lại lớn nhất trong lịch sử ngành công nghệ.
• Sau khi được SoftBank mua lại, ARM không còn niêm yết trên sàn chứng khoán và trở thành một công ty tư nhân thuộc sở hữu hoàn toàn của SoftBank. Mục tiêu của thương vụ này là giúp SoftBank mở rộng sự hiện diện của ARM trong lĩnh vực Internet of Things (IoT), một trong những trọng tâm chiến lược của tập đoàn này.

3.5. NVIDIA đề xuất mua lại ARM (2020–2022)

• Tháng 9/2020, tập đoàn công nghệ NVIDIA công bố kế hoạch mua lại ARM từ SoftBank với giá trị thương vụ lên tới 40 tỷ USD. Mục tiêu của NVIDIA là kết hợp sức mạnh về chip xử lý đồ họa (GPU) của họ với kiến trúc vi xử lý (CPU) của ARM để dẫn đầu trong lĩnh vực AI và điện toán đám mây.
• Tuy nhiên, thương vụ này đã gặp phải sự phản đối mạnh mẽ từ các cơ quan quản lý và các đối thủ cạnh tranh do lo ngại về tính cạnh tranh trong ngành công nghiệp chip.
• Tháng 2/2022, thương vụ mua lại ARM bởi NVIDIA chính thức bị hủy bỏ do áp lực từ các cơ quan quản lý tại Mỹ, Anh, và Liên minh châu Âu.

3.6. IPO trở lại và kế hoạch tương lai (2023)

• Sau khi thương vụ với NVIDIA thất bại, SoftBank quyết định đưa ARM trở lại thị trường chứng khoán thông qua một đợt IPO lớn vào năm 2023. ARM dự kiến sẽ niêm yết trên sàn chứng khoán NASDAQ tại Mỹ, với mục tiêu huy động vốn và khẳng định lại vị thế trong ngành công nghiệp chip.
• Đợt IPO của ARM vào năm 2023 đã trở thành một trong những sự kiện đáng chú ý nhất trên thị trường chứng khoán, với mức định giá ước tính lên tới 60–70 tỷ USD, thu hút sự quan tâm của nhiều nhà đầu tư toàn cầu.

3.7. Tình hình hiện tại

• SoftBank vẫn là cổ đông lớn nhất của ARM sau đợt IPO vào năm 2023, tuy nhiên một phần lớn cổ phần đã được bán ra cho các nhà đầu tư trên thị trường công khai. Điều này giúp ARM có nguồn vốn mới để tiếp tục mở rộng nghiên cứu và phát triển trong các lĩnh vực như AI, máy chủ, và IoT.
• ARM tiếp tục duy trì vị thế là một công ty thiết kế vi xử lý hàng đầu thế giới, với công nghệ của họ được sử dụng trong hàng tỷ thiết bị toàn cầu.

3.8. Tổng kết lịch sử chủ sở hữu

• 1983–1990: Sở hữu bởi Acorn Computers.
• 1990–1998: Sở hữu chung bởi Acorn Computers, Apple, và VLSI Technology.
• 1998–2016: Trở thành công ty đại chúng, niêm yết trên sàn chứng khoán London và NASDAQ.
• 2016–2023: SoftBank mua lại và sở hữu toàn bộ.
• 2023–hiện nay: IPO trở lại thị trường chứng khoán, SoftBank vẫn là cổ đông lớn nhất.

4. Giới thiệu tổng quan những nhân vật sáng lập ARM

ARM Holdings được thành lập vào năm 1990 từ một dự án của Acorn Computers. Dưới đây là một số nhân vật quan trọng đã đóng góp vào sự hình thành và phát triển của ARM:

4.1. Dr. Sophie Wilson

• Vị trí: Nhà thiết kế chính và đồng sáng lập ARM.
• Đóng góp: Sophie Wilson là một trong những nhà thiết kế bộ vi xử lý RISC đầu tiên. Cô đã phát triển kiến trúc ARM và bộ vi xử lý ARM1 vào giữa những năm 1980 khi còn làm việc tại Acorn. Sophie đã có tầm nhìn rõ ràng về việc tạo ra một bộ vi xử lý tiết kiệm năng lượng và hiệu suất cao, giúp định hình nền tảng cho ARM trong lĩnh vực vi xử lý di động.

4.2. Sir Robin Saxby

• Vị trí: CEO đầu tiên của ARM Holdings.
• Đóng góp: Robin Saxby đã lãnh đạo ARM từ những ngày đầu cho đến khi công ty niêm yết công khai vào năm 1998. Dưới sự lãnh đạo của ông, ARM đã thiết lập được mối quan hệ hợp tác với nhiều công ty lớn trong ngành công nghiệp vi xử lý, giúp công ty trở thành một trong những tên tuổi hàng đầu trong lĩnh vực vi xử lý.

4.3. Dr. Mike Muller

• Vị trí: Đồng sáng lập và Giám đốc công nghệ của ARM.
• Đóng góp: Mike Muller là một trong những người sáng lập ARM và đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kiến trúc ARM. Ông đã giữ nhiều vị trí lãnh đạo trong công ty, đóng góp vào việc phát triển các sản phẩm và công nghệ mới của ARM, đặc biệt trong lĩnh vực thiết kế vi xử lý và ứng dụng công nghệ.

4.4. Dr. David Brooks

• Vị trí: Một trong những người sáng lập.
• Đóng góp: David Brooks đã đóng góp vào quá trình thiết kế và phát triển các bộ vi xử lý đầu tiên của ARM. Ông là một phần quan trọng trong việc tạo ra kiến trúc RISC và làm việc với Sophie Wilson để phát triển bộ vi xử lý ARM đầu tiên.

4.5. David Kanter

• Vị trí: Đồng sáng lập và kỹ sư.
• Đóng góp: Kanter là một trong những kỹ sư đầu tiên tham gia vào ARM, và ông đã giúp phát triển một số bộ vi xử lý ban đầu. Ông đã có ảnh hưởng lớn đến cách thức ARM phát triển các sản phẩm và thiết kế mới.

4.6. Martin Whitaker

• Vị trí: Kỹ sư phần mềm và đồng sáng lập.
• Đóng góp: Martin Whitaker đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển phần mềm cho các bộ vi xử lý ARM, giúp tối ưu hóa hiệu suất và ứng dụng của công nghệ ARM trong các thiết bị khác nhau.

4.7. Tầm quan trọng của những nhân vật này

Những cá nhân này không chỉ là những người sáng lập mà còn đóng vai trò chủ chốt trong việc định hình chiến lược và tầm nhìn của ARM. Họ đã xây dựng một công ty không chỉ nổi bật về công nghệ mà còn về mô hình kinh doanh độc đáo, cho phép ARM phát triển mạnh mẽ trong thị trường vi xử lý và trở thành một trong những tên tuổi hàng đầu trong ngành công nghiệp bán dẫn toàn cầu. Những đóng góp của họ đã giúp ARM khẳng định vị thế trong lĩnh vực vi xử lý, đặc biệt trong các ứng dụng di động và IoT hiện nay.