1. Tác phẩm “Sự giầu có của các quốc gia” của Adam Smith

“Sự giầu có của các quốc gia” (The Wealth of Nations), được viết bởi Adam Smith và xuất bản vào năm 1776, là một trong những tác phẩm kinh điển đầu tiên về kinh tế học, đánh dấu sự ra đời của kinh tế học hiện đại. Cuốn sách này không chỉ là một nghiên cứu về kinh tế, mà còn mang tính chất phản biện đối với các lý thuyết và hệ thống kinh tế đang tồn tại vào thời điểm đó.

1.1. Hoàn cảnh ra đời:

Adam Smith bắt đầu viết The Wealth of Nations vào giữa thế kỷ 18 khi nền kinh tế châu Âu đang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của chủ nghĩa trọng thương (mercantilism), một hệ thống kinh tế dựa trên việc kiểm soát thương mại quốc tế và tích lũy vàng bạc. Chủ nghĩa trọng thương cho rằng quyền lợi của quốc gia được tối đa hóa khi xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu, và nhà nước cần can thiệp để bảo vệ nền kinh tế quốc nội.

Tuy nhiên, Smith phản đối quan điểm này, ông tin rằng sự tự do thương mại và cạnh tranh thị trường sẽ mang lại lợi ích lớn hơn cho quốc gia cũng như toàn cầu. Trong suốt quá trình nghiên cứu và giảng dạy, Smith đã đưa ra những quan sát sâu sắc về kinh tế học và thương mại, đặc biệt là trong thời kỳ Cách mạng Công nghiệp ở Anh, điều này đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến tư tưởng của ông.

1.2. Nội dung và tư tưởng chính:

Cuốn sách có tên đầy đủ là “An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations” (Tìm hiểu về bản chất và nguyên nhân của sự giầu có của các quốc gia), bao gồm năm cuốn sách con (hoặc phần chính):

1. Sản xuất và phân chia lao động: Smith giải thích về cách sự phân chia lao động và chuyên môn hóa có thể nâng cao năng suất và thúc đẩy sự thịnh vượng của một quốc gia.
2. Giá trị, giá cả và tiền tệ: Ông phân tích sự khác biệt giữa giá trị sử dụng và giá trị trao đổi, cũng như vai trò của tiền tệ trong nền kinh tế.
3. Sự phát triển của các quốc gia: Smith khảo sát sự thăng trầm của các quốc gia và lý do một số quốc gia phát triển thịnh vượng trong khi các quốc gia khác lại suy tàn.
4. Hệ thống thương mại: Ông phê phán chủ nghĩa trọng thương và đưa ra lý luận về thương mại tự do.
5. Thuế khóa và vai trò của nhà nước: Smith bàn về vai trò của chính phủ trong nền kinh tế, đặc biệt là về việc cung cấp các dịch vụ công cộng, an ninh và tư pháp.

Tác phẩm giới thiệu các khái niệm quan trọng, trong đó nổi bật nhất là:

• “Bàn tay vô hình”: Lý thuyết cho rằng các cá nhân, khi theo đuổi lợi ích cá nhân của mình, sẽ vô tình thúc đẩy lợi ích chung của xã hội thông qua cơ chế thị trường tự do.
• Phân chia lao động: Smith nhấn mạnh rằng sự phân chia công việc giúp tăng năng suất và là nền tảng cho sự phát triển kinh tế.
• Thị trường tự do: Ông lập luận rằng một nền kinh tế nên được tự do vận hành, với sự cạnh tranh tự nhiên và ít sự can thiệp từ nhà nước.

1.3. Độ dài và số lượng

• Cuốn sách ban đầu có khoảng 1.000 trang (tùy theo ấn bản), với nhiều chương và phân mục.
• Nó chứa đựng rất nhiều khái niệm, lý thuyết và ví dụ cụ thể về kinh tế và xã hội.

1.4. Tác động và ảnh hưởng:

1. Tại thời điểm xuất bản: The Wealth of Nations ngay lập tức trở thành một tác phẩm quan trọng, đặc biệt trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp đang diễn ra ở Anh. Cuốn sách đã ảnh hưởng mạnh mẽ đến các chính sách kinh tế thời bấy giờ, đặc biệt là trong việc thúc đẩy tự do hóa thương mại và giảm bớt sự can thiệp của nhà nước vào nền kinh tế.
2. Ảnh hưởng đối với thế giới: Tác phẩm đã ảnh hưởng đến nhiều quốc gia và học giả trong nhiều thế kỷ sau, góp phần định hình chủ nghĩa tư bản hiện đại. Nó được coi là cuốn sách nền tảng cho kinh tế học cổ điển, dẫn lối cho nhiều nhà kinh tế nổi tiếng như David Ricardo và John Stuart Mill.
3. Vai trò trong việc định hình kinh tế học: Tác phẩm của Smith đã giúp mở đường cho sự phát triển của kinh tế học như một khoa học độc lập. Thuyết cung cầu, giá trị thặng dư và lý thuyết lợi thế so sánh sau này đều xuất phát từ các ý tưởng của ông.
4. Cuộc Cách mạng Hoa Kỳ và Hiến pháp Mỹ: The Wealth of Nations được xuất bản cùng năm với Tuyên ngôn Độc lập Hoa Kỳ, và các tư tưởng về tự do thương mại và thị trường của Smith đã ảnh hưởng đến các nhà lập quốc Mỹ như Alexander Hamilton và Thomas Jefferson, trong việc xây dựng nền kinh tế mới của Hoa Kỳ.

1.5. Di sản của cuốn sách:

• Cải cách kinh tế và chính trị: Cuốn sách đã góp phần quan trọng trong việc thay đổi tư duy về chính sách kinh tế, đặc biệt là tại Anh và các quốc gia Tây Âu trong thế kỷ 18 và 19. Những tư tưởng về thị trường tự do và vai trò của nhà nước tiếp tục là chủ đề tranh luận trong suốt quá trình phát triển của chủ nghĩa tư bản.
• Kinh tế học hiện đại: The Wealth of Nations được coi là một trong những tác phẩm nền tảng của kinh tế học hiện đại. Các lý thuyết của Adam Smith vẫn được giảng dạy rộng rãi trong các trường đại học và vẫn có ảnh hưởng sâu sắc đến tư tưởng kinh tế ngày nay.
• Phê phán và phát triển: Dù là một tác phẩm vĩ đại, lý thuyết của Smith cũng không tránh khỏi những phê phán, đặc biệt từ các nhà kinh tế theo chủ nghĩa Marxist hoặc các lý thuyết về kinh tế học nhà nước (Keynesian Economics). Tuy nhiên, tư tưởng của ông vẫn là một trong những nền tảng quan trọng trong việc phân tích và hiểu rõ cơ chế vận hành của nền kinh tế thị trường.

Tóm lại, The Wealth of Nations đã góp phần định hình cách chúng ta hiểu về kinh tế học, thương mại tự do, và vai trò của chính phủ trong nền kinh tế. Sự ra đời của cuốn sách này đã thay đổi nền tảng lý thuyết kinh tế và tiếp tục ảnh hưởng sâu sắc đến các quyết định chính sách trên toàn thế giới.

2. Giới thiệu tổng quan về Adam Smith

Adam Smith (1723–1790) là một nhà triết học, nhà kinh tế học người Scotland, và là một trong những người tiên phong đặt nền móng cho kinh tế học hiện đại. Ông nổi tiếng nhất với tác phẩm “Của cải của các quốc gia” (The Wealth of Nations) xuất bản năm 1776, một tác phẩm có ảnh hưởng to lớn đến sự phát triển của chủ nghĩa tư bản và lý thuyết thị trường tự do.

2.1. Tiểu sử và xuất thân

Adam Smith sinh năm 1723 tại Kirkcaldy, Scotland. Ông là con duy nhất của một gia đình thuộc tầng lớp trung lưu, với cha là quan chức chính phủ. Mẹ ông, Margaret Douglas, đã chăm sóc và giáo dục ông sau khi cha ông qua đời trước khi ông sinh ra.

Smith bắt đầu học tại Đại học Glasgow khi mới 14 tuổi và tiếp tục học tại Balliol College, Oxford, nơi ông nghiên cứu triết học và nhiều lĩnh vực khác. Sau khi kết thúc thời gian học tại Oxford, ông trở về Scotland và bắt đầu sự nghiệp giảng dạy và nghiên cứu.

2.2. Sự nghiệp và tư tưởng triết học

Smith bắt đầu giảng dạy tại Đại học Glasgow vào năm 1751, nơi ông giữ ghế giáo sư về logic và sau đó là triết học đạo đức. Trong thời gian này, ông kết bạn với nhiều nhà tư tưởng nổi tiếng như David Hume, và trở thành một trong những nhân vật hàng đầu của Phong trào Khai sáng Scotland.

Tác phẩm đầu tiên của Smith là “Lý thuyết về cảm xúc đạo đức” (The Theory of Moral Sentiments, 1759), trong đó ông đưa ra lý luận về cách con người phát triển sự đạo đức và hành xử với nhau. Ông nhấn mạnh rằng lòng vị tha (sympathy) là một yếu tố quan trọng giúp xã hội vận hành một cách hòa bình và ổn định.

2.3. The Wealth of Nations (Của cải của các quốc gia)

Cuốn sách nổi tiếng nhất của Adam Smith, “An Inquiry into the Nature and Causes of the Wealth of Nations” (1776), thường được gọi ngắn gọn là The Wealth of Nations, là một trong những tác phẩm kinh điển của kinh tế học hiện đại. Đây là một trong những công trình đầu tiên phân tích chi tiết về nền kinh tế thị trường và những nguyên tắc của chủ nghĩa tư bản.

Smith lập luận rằng sự thịnh vượng của một quốc gia không chỉ nằm ở việc tích lũy vàng bạc, như lý thuyết trọng thương cho rằng, mà là ở khả năng sản xuất và chuyên môn hóa lao động. Ông đã đưa ra khái niệm “bàn tay vô hình”, chỉ cách mà cá nhân theo đuổi lợi ích riêng của mình trong một thị trường tự do có thể tạo ra lợi ích chung cho xã hội.

Các tư tưởng chính trong The Wealth of Nations bao gồm:

• Phân công lao động: Chuyên môn hóa và phân công lao động sẽ giúp tăng năng suất và hiệu quả sản xuất.
• Thị trường tự do: Sự cạnh tranh và không can thiệp của chính phủ vào nền kinh tế sẽ thúc đẩy sự thịnh vượng chung.
• “Bàn tay vô hình”: Thị trường tự do sẽ tự điều chỉnh thông qua các cơ chế cung và cầu mà không cần sự can thiệp mạnh mẽ của chính phủ.

2.4. Những đóng góp cho kinh tế học

Adam Smith được coi là “cha đẻ của kinh tế học hiện đại” vì ông đã đặt nền móng cho nhiều lý thuyết và nguyên tắc kinh tế quan trọng vẫn còn ảnh hưởng đến các học thuyết kinh tế ngày nay. Một số đóng góp lớn nhất của ông bao gồm:

• Lý thuyết thị trường tự do: Smith cho rằng sự can thiệp của chính phủ nên được hạn chế và thị trường tự do sẽ tự cân bằng thông qua quy luật cung cầu.
• Giá trị lao động: Ông nhấn mạnh rằng giá trị của hàng hóa phụ thuộc vào lượng lao động cần thiết để sản xuất ra nó.
• Thương mại quốc tế: Ông ủng hộ thương mại tự do giữa các quốc gia, cho rằng sự phân công lao động trên quy mô toàn cầu sẽ tạo ra sự thịnh vượng chung cho tất cả các quốc gia tham gia.

2.5. Di sản và ảnh hưởng

Tác phẩm và tư tưởng của Adam Smith đã có ảnh hưởng sâu rộng đến sự phát triển của kinh tế học và chính sách kinh tế trên toàn thế giới. Các học thuyết của ông đã định hình chủ nghĩa tư bản hiện đại, và tư tưởng về thị trường tự do đã ảnh hưởng đến chính sách kinh tế của nhiều quốc gia như Vương quốc Anh, Hoa Kỳ, Nhật Bản…

Smith cũng đã tác động mạnh mẽ đến nhiều nhà kinh tế học sau này như David Ricardo, Karl Marx, và John Maynard Keynes. Các khái niệm của ông vẫn còn được thảo luận và phân tích rộng rãi trong các lĩnh vực kinh tế, chính trị, và xã hội.

2.6. Những năm cuối đời

Sau khi xuất bản The Wealth of Nations, Smith sống những năm cuối đời ở Edinburgh, nơi ông tiếp tục nghiên cứu và viết lách. Ông qua đời vào năm 1790 và được chôn cất tại Canongate, Edinburgh. Dù đã qua đời, di sản của Adam Smith vẫn còn mãi trong các lý thuyết kinh tế và tư tưởng tự do mà ông để lại.

2.7. Tổng kết:

Adam Smith là một trong những nhà tư tưởng vĩ đại nhất của thời đại Khai sáng và là người đặt nền móng cho kinh tế học hiện đại. Tư tưởng của ông về thị trường tự do, bàn tay vô hình, và phân công lao động đã tạo ra những cuộc cách mạng lớn trong tư duy kinh tế, ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển của chủ nghĩa tư bản trên toàn thế giới. Tác phẩm của ông vẫn giữ nguyên giá trị và tiếp tục được giảng dạy rộng rãi trong các trường đại học và nghiên cứu kinh tế học hiện nay.

3. Tại sao các tư tưởng của rất nhiều tác giả khác không lật đổ được hệ tư tưởng của Adam Smith

Hệ tư tưởng của Adam Smith về nền kinh tế thị trường tự do, mặc dù đã tồn tại hơn hai thế kỷ, vẫn giữ vững vị trí quan trọng trong lý thuyết kinh tế. Có nhiều tác giả và nhà kinh tế sau Smith đã phát triển những tư tưởng mới, nhưng chưa ai hoàn toàn “lật đổ” được hệ tư tưởng của ông. Dưới đây là một số lý do giải thích vì sao:

3.1. Nền tảng lý luận vững chắc và phổ quát

Lý thuyết của Adam Smith, đặc biệt là khái niệm “bàn tay vô hình” và thị trường tự do, được xây dựng trên các nguyên tắc cơ bản của sự tự do cá nhân, cạnh tranh, và tính hợp lý của con người. Những nguyên tắc này có tính phổ quát và áp dụng rộng rãi trong nhiều hoàn cảnh lịch sử và địa lý.

Các tư tưởng của Smith không chỉ giải thích được cách hoạt động của thị trường, mà còn thể hiện tính thực tiễn và tính linh hoạt khi ứng dụng trong các nền kinh tế khác nhau. Điều này khiến cho hệ tư tưởng của ông khó bị lật đổ bởi các tư tưởng mới nếu chúng không mang lại hiệu quả tốt hơn trong thực tiễn.

3.2. Hiệu quả thực tiễn và thành công lâu dài

Nhiều tư tưởng của Adam Smith đã được ứng dụng thành công trong các nền kinh tế lớn trên thế giới, đặc biệt là ở các quốc gia phương Tây. Các nền kinh tế tự do như Hoa Kỳ, Anh, và nhiều quốc gia khác đã phát triển mạnh mẽ nhờ vào chính sách dựa trên những nguyên tắc của Smith: thị trường tự do, cạnh tranh, và giới hạn sự can thiệp của chính phủ.

Lịch sử đã chứng minh rằng các nền kinh tế thị trường tự do có xu hướng phát triển nhanh hơn và bền vững hơn so với các hệ thống kinh tế khác như chủ nghĩa xã hội tập trung. Ví dụ, sự phát triển vượt bậc của Hoa Kỳ và các nước châu Âu trong thế kỷ 19 và 20 đã củng cố thêm giá trị của các tư tưởng này.

3.3. Tư tưởng của Adam Smith đã được phát triển và điều chỉnh

Mặc dù tư tưởng của Adam Smith vẫn là cốt lõi của kinh tế học, nhiều nhà kinh tế sau này như John Maynard Keynes, Friedrich Hayek, và Milton Friedman đã mở rộng và điều chỉnh các ý tưởng của Smith để phù hợp với các tình huống mới, đặc biệt là trong bối cảnh kinh tế hiện đại.

Ví dụ, Keynes đã đưa ra một số lý thuyết về vai trò của chính phủ trong việc điều tiết chu kỳ kinh tế, nhưng ông vẫn tôn trọng các nguyên tắc cơ bản của thị trường tự do. Milton Friedman và Hayek tiếp tục ủng hộ các khía cạnh về tự do kinh tế của Smith, nhưng điều chỉnh cách tiếp cận để phù hợp hơn với thế kỷ 20 và 21.

Nhờ sự phát triển và điều chỉnh liên tục của các tư tưởng này, hệ thống lý luận của Adam Smith luôn có khả năng thích nghi với những thay đổi của nền kinh tế toàn cầu.

3.4. Không có hệ tư tưởng thay thế nào đủ mạnh

Mặc dù đã có nhiều hệ tư tưởng và lý thuyết kinh tế được đưa ra sau Adam Smith, như chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa Marx, hay chủ nghĩa can thiệp nhà nước của Keynes, nhưng không có hệ tư tưởng nào đủ mạnh để thay thế hoàn toàn các nguyên tắc của thị trường tự do.

Chủ nghĩa Marx đã thất bại trong việc thực hiện ở quy mô lớn tại nhiều quốc gia. Sự sụp đổ của Liên Xô và sự chuyển đổi của Trung Quốc sang nền kinh tế thị trường cho thấy rằng các lý thuyết kinh tế thay thế dựa trên can thiệp nhà nước toàn diện không tạo ra sự thịnh vượng bền vững.

Các lý thuyết như của Keynes về can thiệp chính phủ chỉ nhằm bổ sung, điều chỉnh, chứ không phải thay thế hoàn toàn thị trường tự do. Keynes cũng thừa nhận rằng nền kinh tế cần có các nguyên tắc thị trường tự do làm nền tảng.

3.5. Tính linh hoạt và thích ứng với thời đại mới

Tư tưởng của Adam Smith đã chứng minh tính linh hoạt và khả năng thích ứng với sự thay đổi của thời đại. Dù thế giới ngày nay phức tạp và toàn cầu hóa hơn rất nhiều so với thời của Smith, nhưng các nguyên lý về cạnh tranh, tự do cá nhân, và phân công lao động của ông vẫn giữ vai trò nền tảng.

Sự toàn cầu hóa và thương mại tự do là những minh chứng rõ ràng cho việc các tư tưởng của Smith tiếp tục ảnh hưởng đến nền kinh tế hiện đại. Cả các quốc gia phát triển và đang phát triển đều dựa vào các nguyên tắc này để xây dựng và tăng trưởng nền kinh tế của mình.

3.6. Sự tiến hóa của chủ nghĩa tư bản

Chủ nghĩa tư bản hiện đại đã tiến hóa từ những tư tưởng ban đầu của Adam Smith, nhưng không từ bỏ các nguyên tắc cốt lõi mà ông đề xuất. Ví dụ, chủ nghĩa tư bản toàn cầu hiện đại đã phát triển các hệ thống quản trị doanh nghiệp, quy định về thị trường tài chính, và tổ chức thương mại quốc tế để giảm thiểu các rủi ro từ thị trường tự do hoàn toàn, nhưng vẫn dựa trên nền tảng của sự cạnh tranh và phân công lao động.

Điều này cho thấy rằng các tư tưởng của Adam Smith có khả năng tiến hóa để phù hợp với những thách thức mới trong nền kinh tế toàn cầu mà không cần phải bị thay thế.

3.7. Kết luận

Tư tưởng của Adam Smith về thị trường tự do và cạnh tranh vẫn giữ vị thế trung tâm trong nền kinh tế hiện đại vì chúng đã chứng minh được tính hiệu quả, tính thực tiễn, và tính phổ quát. Mặc dù có nhiều hệ tư tưởng và lý thuyết mới đã xuất hiện, không hệ tư tưởng nào đủ mạnh để thay thế hoàn toàn các nguyên tắc cốt lõi của Smith. Sự điều chỉnh và phát triển liên tục của tư tưởng này cũng đảm bảo rằng chúng có thể thích nghi và tiếp tục dẫn dắt nền kinh tế trong tương lai.

4. Thực tế áp dụng lý thuyết của Adam Smith

Lý thuyết của Adam Smith, đặc biệt là các ý tưởng trong tác phẩm The Wealth of Nations (Của cải của các quốc gia), đã có ảnh hưởng sâu rộng trên toàn cầu và được áp dụng ở nhiều quốc gia với mức độ thành công khác nhau. Dưới đây là phân tích về phạm vi thành công, thất bại, và các quốc gia không cần áp dụng vẫn giàu có:

4.1. Quốc gia thành công khi áp dụng lý thuyết của Adam Smith:

Các quốc gia áp dụng nguyên lý thị trường tự do của Adam Smith, như tự do thương mại, cạnh tranh, và vai trò hạn chế của nhà nước, đã đạt thành công lớn.

• Hoa Kỳ: Tỷ lệ áp dụng lý thuyết của Adam Smith có thể ước tính khoảng 85-90%. Hoa Kỳ nhấn mạnh đến kinh tế thị trường tự do, bảo vệ quyền sở hữu tư nhân, và tự do cạnh tranh. Nhà nước can thiệp vào các lĩnh vực quan trọng như bảo vệ người tiêu dùng và quản lý tài chính, nhưng phần lớn nền kinh tế hoạt động theo nguyên lý tự do.
• Anh: Khoảng 80-85%. Anh áp dụng lý thuyết thị trường tự do từ thời kỳ Cách mạng Công nghiệp, khuyến khích các doanh nghiệp tư nhân và thương mại quốc tế. Tuy nhiên, nhà nước vẫn có vai trò quản lý và kiểm soát một số lĩnh vực quan trọng như y tế và giáo dục.

4.2. Quốc gia chỉ áp dụng một phần lý thuyết của Adam Smith nhưng thành công:

Một số quốc gia không áp dụng toàn bộ lý thuyết của Adam Smith, nhưng đã linh hoạt kết hợp các nguyên lý thị trường tự do với sự can thiệp của nhà nước và các chính sách xã hội để đạt được thành công kinh tế.

• Singapore: Tỷ lệ áp dụng khoảng 70-75%. Singapore là một ví dụ điển hình về sự kết hợp giữa lý thuyết của Adam Smith và vai trò mạnh mẽ của nhà nước. Chính phủ Singapore kiểm soát chặt chẽ một số lĩnh vực quan trọng như bất động sản và giáo dục, đồng thời thúc đẩy thương mại tự do, môi trường kinh doanh thuận lợi, và đầu tư nước ngoài. Điều này giúp Singapore trở thành một trong những quốc gia có nền kinh tế mở và hiệu quả nhất thế giới.
• Trung Quốc: Tỷ lệ áp dụng lý thuyết của Adam Smith khoảng 40-50%. Từ những năm 1980, Trung Quốc đã bắt đầu áp dụng các nguyên lý thị trường tự do, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại và đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, nhà nước vẫn kiểm soát phần lớn nền kinh tế thông qua các doanh nghiệp nhà nước và chính sách kinh tế kế hoạch hóa. Mô hình kinh tế “xã hội chủ nghĩa với đặc điểm Trung Quốc” kết hợp giữa thị trường và quản lý tập trung đã giúp Trung Quốc đạt được sự phát triển nhanh chóng và trở thành nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
• Việt Nam: Tỷ lệ áp dụng lý thuyết của Adam Smith khoảng 50-60%. Kể từ khi thực hiện chính sách “Đổi Mới” vào năm 1986, Việt Nam đã chuyển đổi từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Nhà nước Việt Nam thúc đẩy tự do hóa kinh tế, khuyến khích đầu tư nước ngoài, và tạo môi trường cạnh tranh. Tuy nhiên, chính phủ vẫn đóng vai trò quan trọng trong các lĩnh vực chiến lược và duy trì sự kiểm soát đối với nhiều doanh nghiệp lớn thuộc sở hữu nhà nước.

4.3. Quốc gia không cần áp dụng lý thuyết của Adam Smith vẫn giàu có:

Một số quốc gia giàu có nhờ nguồn tài nguyên thiên nhiên hoặc các yếu tố địa lý, lịch sử, mà không cần phải áp dụng lý thuyết của Adam Smith.

• Các nước Vùng Vịnh (ví dụ: Qatar, UAE, Ả Rập Xê Út): Tỷ lệ áp dụng lý thuyết của Adam Smith chỉ khoảng 10-20%. Những quốc gia này không cần dựa vào thị trường tự do vì họ sở hữu nguồn tài nguyên dầu mỏ dồi dào. Chính phủ kiểm soát phần lớn nền kinh tế, và lợi nhuận từ dầu mỏ giúp họ duy trì mức sống cao mà không cần cạnh tranh thị trường tự do.
• Na Uy: Tỷ lệ áp dụng khoảng 60-65%. Na Uy có nền kinh tế thị trường tương đối mở, nhưng chính phủ đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát các nguồn tài nguyên, đặc biệt là dầu khí, và phân phối lợi ích từ đó cho phúc lợi xã hội. Nhà nước quản lý và đầu tư vào các dịch vụ công cộng lớn, điều này khác với mô hình thị trường tự do hoàn toàn.

4.4. Quốc gia thất bại khi áp dụng lý thuyết của Adam Smith:

Trong một số trường hợp, việc áp dụng lý thuyết thị trường tự do không mang lại thành công do sự thiếu hụt trong quản lý hoặc các yếu tố thể chế và chính trị.

• Nga (thời hậu Liên Xô): Tỷ lệ áp dụng lý thuyết của Adam Smith khoảng 30-40%. Sau khi Liên Xô sụp đổ, Nga chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường, nhưng các vấn đề về tham nhũng, sự nổi lên của tầng lớp tài phiệt và bất bình đẳng xã hội đã làm suy yếu hiệu quả của các nguyên lý thị trường tự do. Kết quả là nền kinh tế Nga gặp khó khăn trong quá trình phát triển bền vững.
• Argentina: Tỷ lệ áp dụng khoảng 40-50%. Argentina đã từng là một trong những nền kinh tế thịnh vượng nhất thế giới vào đầu thế kỷ 20 khi áp dụng nguyên lý thị trường tự do. Tuy nhiên, do các khủng hoảng chính trị và kinh tế, nước này đã gặp nhiều khó khăn và thất bại trong việc duy trì sự ổn định và tăng trưởng.

4.5. Kết luận:

Lý thuyết của Adam Smith đã tạo nên nền tảng cho kinh tế thị trường tự do trên toàn cầu. Các quốc gia như Singapore, Trung Quốc, và Việt Nam đã áp dụng một phần lý thuyết này, kết hợp với vai trò điều hành của nhà nước để tạo ra mô hình phát triển riêng, đạt thành công vượt trội. Trong khi đó, các nước giàu tài nguyên như các quốc gia Vùng Vịnh và Na Uy không cần áp dụng đầy đủ lý thuyết vẫn giàu có nhờ nguồn tài nguyên dồi dào và chính sách nhà nước hiệu quả.