1. Phân tầng xã hội theo lý thuyết của Adam Smith

Adam Smith, nhà kinh tế học người Scotland, không trực tiếp phát triển một lý thuyết cụ thể về “phân tầng xã hội” như Karl Marx hay Max Weber. Tuy nhiên, trong tác phẩm kinh điển của ông, The Wealth of Nations (1776), Smith đã đưa ra nhiều quan điểm về cấu trúc xã hội và các tầng lớp liên quan đến vai trò kinh tế trong xã hội. Ông tập trung vào sự phân phối của cải, lợi ích kinh tế, và vai trò của các nhóm khác nhau trong nền kinh tế tư bản. Dưới đây là cách phân tầng xã hội theo quan điểm của Adam Smith, thông qua các tầng lớp chính trong xã hội:

1.1. Giai cấp tư bản (Chủ sở hữu tư liệu sản xuất)

Đây là tầng lớp sở hữu tư liệu sản xuất và vốn đầu tư vào nền kinh tế. Theo Adam Smith, tầng lớp này có vai trò quan trọng trong việc đầu tư vào sản xuất và tạo ra của cải. Họ có thể là các chủ doanh nghiệp, nhà tư bản, hoặc những người đầu tư vốn vào nền kinh tế. Smith cũng cho rằng lợi nhuận của tầng lớp này đến từ việc khai thác lao động của người lao động, điều này đã dẫn đến sự chênh lệch về của cải và quyền lực giữa các tầng lớp trong xã hội.

1.2. Giai cấp lao động (Lao động phổ thông)

Smith nhận ra rằng đây là tầng lớp đông đảo nhất trong xã hội. Những người trong tầng lớp này không sở hữu tư liệu sản xuất, họ kiếm sống bằng cách bán sức lao động của mình cho các chủ doanh nghiệp hoặc nhà tư bản. Họ nhận lương để làm việc và thực hiện các công việc cần thiết trong quá trình sản xuất. Adam Smith cho rằng mức lương của người lao động thường chỉ đủ để duy trì cuộc sống cơ bản, và họ phụ thuộc vào quyết định của các nhà tư bản về việc làm và mức lương.

1.3. Giai cấp địa chủ (Landowners)

Trong xã hội thời kỳ của Adam Smith, các chủ đất đóng một vai trò quan trọng. Tầng lớp này không trực tiếp sản xuất nhưng họ sở hữu đất đai và kiếm lợi nhuận từ việc cho thuê đất hoặc thu thuế địa tô từ những người khác (đặc biệt là người nông dân). Smith nhận thấy rằng địa tô là một hình thức lợi tức mà các chủ đất không phải làm gì để tạo ra nó, nhưng lại có được nhờ việc sở hữu tài nguyên đất đai.

1.4. Giai cấp trung lưu (Middle Class)

Mặc dù không được phân tích chi tiết như Marx hay Weber, Smith cũng gián tiếp đề cập đến những người thuộc tầng lớp trung lưu, như các thương gia, thợ thủ công, và tiểu chủ. Đây là những người không thuộc giới lao động phổ thông và cũng không thuộc giới chủ tư bản lớn. Họ có thể sở hữu một số tài sản, kinh doanh nhỏ lẻ, và có mức sống cao hơn so với người lao động nhưng không giàu có bằng các nhà tư bản.

1.5. Quan điểm về phân phối thu nhập và vai trò của thị trường

Adam Smith cho rằng sự phân chia của cải và lợi ích giữa các tầng lớp xã hội chịu sự điều chỉnh của “bàn tay vô hình” của thị trường. Ông tin rằng khi mọi người theo đuổi lợi ích cá nhân trong một thị trường tự do, điều đó sẽ dẫn đến sự gia tăng tổng thể về của cải và thịnh vượng cho xã hội. Tuy nhiên, Smith cũng cảnh báo rằng lòng tham của các nhà tư bản và việc lạm dụng lao động có thể dẫn đến sự bất bình đẳng trong phân phối thu nhập và quyền lực.

1.6. Quan điểm về bất bình đẳng

Smith không lên án sự tồn tại của các tầng lớp xã hội khác nhau, nhưng ông thừa nhận sự bất bình đẳng trong phân phối của cải là một hệ quả tự nhiên của nền kinh tế thị trường. Tuy vậy, ông cũng đề xuất rằng nhà nước nên can thiệp vào một số lĩnh vực như giáo dục và phúc lợi để đảm bảo quyền lợi cho người nghèo và duy trì một xã hội ổn định.

Tóm lại, Adam Smith tập trung vào các tầng lớp trong nền kinh tế dựa trên vai trò của họ trong quá trình sản xuất và phân phối của cải, bao gồm giai cấp tư bản, lao động, địa chủ và một tầng lớp trung lưu. Mặc dù không trực tiếp phân tích theo mô hình phân tầng xã hội, lý thuyết của Smith về kinh tế học đã đặt nền móng cho nhiều tư tưởng về phân tầng xã hội sau này.

2. Phân tầng xã hội theo lý thuyết của Karl Marx

Karl Marx, nhà triết học và kinh tế học người Đức, đã phát triển một lý thuyết về phân tầng xã hội trong hệ thống tư bản dựa trên mối quan hệ giữa các tầng lớp với tư liệu sản xuất. Theo Marx, xã hội được chia thành hai giai cấp chính, với sự phân tầng dựa trên sở hữu tư liệu sản xuất và quyền kiểm soát quá trình lao động. Các tầng lớp này tồn tại trong mâu thuẫn liên tục, dẫn đến đấu tranh giai cấp.

2.1. Giai cấp tư sản (Bourgeoisie)

• Định nghĩa: Giai cấp tư sản là tầng lớp sở hữu tư liệu sản xuất (nhà máy, đất đai, công cụ, tài chính, công nghệ) và có quyền kiểm soát việc sản xuất của cải trong xã hội.
• Vai trò: Họ là những người chủ, các nhà tư bản, và nhà đầu tư, người sở hữu các doanh nghiệp và thuê lao động để sản xuất ra hàng hóa và dịch vụ. Giai cấp tư sản kiểm soát các phương tiện sản xuất và từ đó thu được lợi nhuận từ lao động của giai cấp vô sản.
• Lợi ích: Marx cho rằng lợi nhuận của giai cấp tư sản đến từ việc bóc lột sức lao động của giai cấp vô sản, vì họ chỉ trả lương đủ để người lao động duy trì cuộc sống, trong khi giá trị thực của lao động được tích lũy vào lợi nhuận của người chủ.

2.2. Giai cấp vô sản (Proletariat)

• Định nghĩa: Giai cấp vô sản là tầng lớp không sở hữu tư liệu sản xuất và buộc phải bán sức lao động của mình để kiếm sống. Đây là giai cấp của những người lao động làm thuê trong xã hội tư bản.
• Vai trò: Họ làm việc trong các nhà máy, công xưởng, nông trại hoặc dịch vụ, sản xuất ra hàng hóa và giá trị thặng dư cho giai cấp tư sản. Giai cấp vô sản không có khả năng kiểm soát quá trình sản xuất, họ chỉ có quyền bán sức lao động của mình để kiếm lương.
• Mâu thuẫn: Giai cấp vô sản luôn bị giai cấp tư sản bóc lột thông qua hệ thống lương thấp và thiếu quyền lực trong việc điều hành sản xuất. Điều này tạo ra một mối quan hệ đối kháng giữa hai giai cấp, dẫn đến đấu tranh giai cấp.

2.3. Tầng lớp trung lưu và các giai cấp khác

• Marx không tập trung nhiều vào các tầng lớp trung lưu như những thương gia nhỏ, tiểu thương, hay những người làm nghề tự do. Ông cho rằng các tầng lớp này, hay tầng lớp tiểu tư sản (Petite bourgeoisie), có thể có tài sản riêng nhưng vẫn chịu sức ép từ tư bản lớn và có khả năng bị kéo xuống tầng lớp vô sản khi mất khả năng cạnh tranh.
• Các tầng lớp trung gian như nông dân hoặc tiểu chủ cũng có vai trò trong xã hội, nhưng theo Marx, họ không phải là yếu tố quyết định trong đấu tranh giai cấp chính giữa tư sản và vô sản.

2.4. Giai cấp địa chủ (Landowners)

• Trong một số xã hội, Marx cũng đề cập đến giai cấp địa chủ, những người sở hữu đất đai và thu lợi từ việc cho thuê đất hoặc thu địa tô từ những người nông dân. Giai cấp địa chủ có thể đứng riêng hoặc hợp nhất với giai cấp tư sản trong hệ thống kinh tế tư bản.

2.5. Đặc điểm quan trọng của lý thuyết phân tầng xã hội của Marx:

• Giá trị thặng dư (Surplus Value): Marx cho rằng giá trị lao động mà người công nhân tạo ra luôn lớn hơn tiền lương mà họ nhận được. Phần chênh lệch này, gọi là giá trị thặng dư, bị giai cấp tư sản thu lợi dưới dạng lợi nhuận. Điều này dẫn đến sự bóc lột trong hệ thống tư bản.
• Mâu thuẫn giai cấp (Class Conflict): Do sự phân biệt về sở hữu tư liệu sản xuất và lợi ích kinh tế đối lập, mối quan hệ giữa giai cấp tư sản và giai cấp vô sản là mối quan hệ mâu thuẫn và dẫn đến đấu tranh giai cấp. Giai cấp tư sản muốn giữ nguyên hệ thống để bảo vệ lợi nhuận và quyền lực của mình, trong khi giai cấp vô sản đấu tranh để giành lại quyền kiểm soát tư liệu sản xuất và xóa bỏ sự bất công.
• Đấu tranh giai cấp (Class Struggle): Marx cho rằng đấu tranh giai cấp là động lực cơ bản của lịch sử xã hội loài người. Xã hội tư bản cuối cùng sẽ đối mặt với sự xung đột không thể tránh khỏi giữa giai cấp tư sản và vô sản, dẫn đến một cuộc cách mạng. Trong đó, giai cấp vô sản sẽ lật đổ giai cấp tư sản, thiết lập một xã hội mới mà không còn sự bóc lột – xã hội cộng sản.

2.6. Xã hội Cộng sản

• Marx dự đoán rằng sau cuộc cách mạng, xã hội sẽ tiến tới một hình thái xã hội mới gọi là xã hội cộng sản, nơi tư liệu sản xuất thuộc sở hữu chung và mọi người sẽ làm việc theo năng lực và hưởng thụ theo nhu cầu. Không còn giai cấp, không còn sự phân biệt giữa các tầng lớp xã hội, và mọi người đều bình đẳng về quyền lợi và trách nhiệm.

3. Phân tầng xã hội theo lý thuyết của Max Weber

Max Weber, nhà xã hội học người Đức, đã phát triển một lý thuyết về phân tầng xã hội khác với Karl Marx. Thay vì chỉ tập trung vào kinh tế và đấu tranh giai cấp như Marx, Weber mở rộng lý thuyết phân tầng xã hội bằng cách xem xét ba khía cạnh chính: giai cấp (class), địa vị xã hội (status), và quyền lực chính trị (party). Mô hình của Weber phức tạp hơn và cho phép hiểu rõ hơn về các yếu tố khác ngoài kinh tế góp phần tạo nên sự phân tầng xã hội.

3.1. Các yếu tố phân tầng xã hội theo Max Weber:

3.1.1. Giai cấp (Class)

• Khái niệm: Giai cấp theo Weber liên quan đến vị trí kinh tế của các cá nhân trong xã hội, đặc biệt là khả năng tiếp cận các nguồn lực và tư liệu sản xuất.
• Khác biệt với Marx: Weber không cho rằng giai cấp chỉ dựa trên sự sở hữu tư liệu sản xuất (như Marx) mà còn xét đến kỹ năng, trình độ học vấn và các yếu tố khác. Ví dụ, những người có trình độ học vấn cao hoặc sở hữu kỹ năng chuyên môn cũng có thể được xem là thuộc tầng lớp cao hơn, ngay cả khi họ không sở hữu tư liệu sản xuất.
• Ví dụ: Một người có thể là giám đốc của một công ty, không sở hữu tư liệu sản xuất nhưng có thu nhập cao và địa vị trong xã hội, vẫn có thể được coi là thuộc tầng lớp cao. Ngược lại, một người làm chủ một doanh nghiệp nhỏ nhưng thu nhập không đáng kể có thể nằm trong tầng lớp trung lưu hoặc thấp.

3.1.2. Địa vị xã hội (Status)

• Khái niệm: Địa vị xã hội là sự uy tín, danh tiếng, hoặc địa vị mà một cá nhân có được trong xã hội, và nó không nhất thiết liên quan đến vị trí kinh tế.
• Cơ sở: Địa vị xã hội thường dựa trên các yếu tố như lối sống, trình độ học vấn, đạo đức, và các giá trị văn hóa. Những người có địa vị cao thường tham gia vào những nhóm xã hội có uy tín và được tôn trọng.
• Ví dụ: Một giáo viên hoặc bác sĩ có thể không có mức thu nhập cao nhất, nhưng nghề nghiệp của họ có uy tín cao và được coi trọng trong xã hội. Tương tự, các nhân vật tôn giáo hoặc giới quý tộc truyền thống có thể có địa vị cao, bất kể tài sản của họ như thế nào.

3.1.3. Quyền lực chính trị (Party)

• Khái niệm: Quyền lực chính trị là khả năng kiểm soát, tác động, hoặc ảnh hưởng đến các quyết định chính trị và chính sách trong xã hội. Weber cho rằng quyền lực không chỉ giới hạn trong lĩnh vực kinh tế mà còn bao gồm quyền lực chính trị và ảnh hưởng xã hội.
• Cơ sở: Quyền lực chính trị không phải lúc nào cũng đi đôi với giai cấp hay địa vị. Một người có thể không giàu có hay có địa vị cao, nhưng vẫn có quyền lực nếu họ nắm giữ các vị trí quan trọng trong các đảng phái chính trị hoặc các tổ chức xã hội.
• Ví dụ: Các chính trị gia, lãnh đạo tổ chức, hoặc nhà hoạt động xã hội có thể nắm giữ quyền lực chính trị mạnh mẽ, ngay cả khi họ không phải là những người giàu có hoặc có địa vị xã hội cao.

3.1.4. Sự kết hợp của ba yếu tố:

Theo Weber, một người có thể có vị trí khác nhau trong ba yếu tố trên, và điều này tạo nên sự phức tạp trong phân tầng xã hội. Một người có thể có địa vị kinh tế cao (giai cấp), nhưng lại không có uy tín xã hội (địa vị), hoặc ngược lại. Đồng thời, quyền lực chính trị không nhất thiết đi kèm với giàu có hoặc uy tín.

Ví dụ:

• Một doanh nhân thành công có thể có địa vị cao về kinh tế (giai cấp) và địa vị thấp về mặt xã hội nếu anh ta không được xã hội tôn trọng, nhưng vẫn có quyền lực chính trị nhờ vào các mối quan hệ với các chính trị gia.
• Một giáo sư đại học có thể có địa vị xã hội cao (địa vị), nhưng không giàu có (giai cấp), và ít quyền lực chính trị (quyền lực).

3.2. Mâu thuẫn và hợp tác giữa các tầng lớp:

Weber cũng nhấn mạnh rằng sự mâu thuẫn giữa các giai cấp (class), địa vị (status), và quyền lực (party) không phải lúc nào cũng gay gắt như lý thuyết của Marx. Các nhóm trong xã hội có thể hợp tác hoặc xung đột với nhau tùy vào lợi ích chung hoặc xung đột quyền lợi.

3.3. Ảnh hưởng của Max Weber đối với xã hội học hiện đại:

Weber là một trong những người đầu tiên nhìn nhận sự phân tầng xã hội không chỉ dựa trên yếu tố kinh tế mà còn xem xét các yếu tố văn hóa, xã hội, và chính trị. Điều này cho phép một cái nhìn toàn diện và phức tạp hơn về cách xã hội được cấu trúc và tổ chức. Weber cũng chỉ ra rằng trong xã hội hiện đại, phân tầng xã hội có thể dựa trên nhiều yếu tố kết hợp và không chỉ đơn giản là dựa trên mâu thuẫn giai cấp kinh tế.

3.4. Tóm lại, phân tầng xã hội theo Max Weber bao gồm ba yếu tố chính:

1. Giai cấp (Class): Dựa trên vị trí kinh tế và sở hữu tài sản.
2. Địa vị xã hội (Status): Dựa trên danh tiếng, uy tín, và vị trí trong xã hội.
3. Quyền lực chính trị (Party): Khả năng tác động đến chính trị và các quyết định trong xã hội.

Mỗi yếu tố này có thể tồn tại một cách độc lập và không nhất thiết phải liên kết chặt chẽ với nhau, tạo ra một hệ thống phân tầng xã hội phức tạp và đa dạng hơn.

4. Phân tầng xã hội theo lý thuyết của Talcott Parsons

Talcott Parsons, nhà xã hội học người Mỹ, nổi tiếng với lý thuyết cấu trúc chức năng (structural functionalism), đã phát triển một cách tiếp cận khác về phân tầng xã hội. Theo Parsons, phân tầng xã hội không dựa trên mâu thuẫn giai cấp như lý thuyết của Marx hay phân tầng quyền lực phức tạp như Max Weber, mà là kết quả của hệ thống các giá trị và chuẩn mực xã hội nhằm duy trì trật tự và ổn định xã hội.

4.1. Các yếu tố chính trong phân tầng xã hội theo Talcott Parsons:

4.1.1. Chức năng xã hội và trật tự xã hội

• Parsons cho rằng xã hội là một hệ thống phức tạp, trong đó các bộ phận (tức các nhóm và cá nhân) hợp tác với nhau để duy trì trật tự và ổn định. Xã hội cần các hệ thống phân tầng để phân phối các vai trò và trách nhiệm một cách hợp lý, qua đó các nhiệm vụ khác nhau có thể được hoàn thành.
• Phân tầng xã hội là một phần của chức năng xã hội: Nó giúp phân bổ các cá nhân vào các vai trò và vị trí xã hội khác nhau dựa trên khả năng và đóng góp của họ cho xã hội.

4.1.2. Vai trò của giá trị và chuẩn mực xã hội

• Theo Parsons, phân tầng xã hội dựa trên hệ thống giá trị của xã hội. Mỗi xã hội sẽ có những chuẩn mực riêng để đánh giá mức độ quan trọng của các vai trò và đóng góp của các cá nhân.
• Những cá nhân hoặc nhóm thực hiện các vai trò được xã hội đánh giá cao (ví dụ như lãnh đạo, nhà khoa học, hoặc người quản lý) sẽ có địa vị cao hơn trong hệ thống phân tầng. Điều này có nghĩa rằng phân tầng xã hội là kết quả của sự tôn trọng và sự công nhận giá trị của các đóng góp xã hội.

4.1.3. Hệ thống chức năng và nhu cầu xã hội

• Parsons lập luận rằng xã hội có các nhu cầu chức năng (functional needs), và phân tầng xã hội là một cách mà xã hội sử dụng để đáp ứng những nhu cầu này. Các vị trí quan trọng và chức năng trong xã hội, chẳng hạn như quản lý, giáo dục, và công nghiệp, phải được lấp đầy bởi những cá nhân có năng lực phù hợp. Vì vậy, phân tầng xã hội giúp tạo động lực và khuyến khích các cá nhân đạt được những vị trí cao trong hệ thống phân tầng thông qua giáo dục và nỗ lực.
• Theo Parsons, mỗi xã hội sẽ phân tầng theo một hệ thống giá trị mà xã hội đó coi trọng, chẳng hạn như sự thành đạt về kinh tế, năng lực lãnh đạo, hay trình độ học vấn.

4.1.4. Tính hợp pháp của sự phân tầng

• Parsons tin rằng sự bất bình đẳng xã hội là không thể tránh khỏi nhưng cũng là hợp pháp nếu hệ thống đó được xã hội chấp nhận dựa trên giá trị và tiêu chuẩn chung. Người dân sẽ chấp nhận sự phân tầng nếu họ tin rằng hệ thống này công bằng và hợp lý, vì nó dựa trên sự phân bổ đúng đắn về tài năng và năng lực của các cá nhân trong xã hội.
• Những người có vị trí cao trong xã hội thường là những người đóng góp nhiều nhất vào hệ thống xã hội và đáp ứng các yêu cầu chức năng của nó, do đó nhận được phần thưởng xứng đáng về tài sản, quyền lực và địa vị.

4.1.5. Khả năng di chuyển xã hội (Social mobility)

• Parsons nhấn mạnh rằng sự phân tầng xã hội có thể tạo ra các cơ hội di chuyển xã hội. Những cá nhân có thể thăng tiến lên các vị trí cao hơn trong hệ thống xã hội dựa trên khả năng, nỗ lực, và đóng góp của họ.
• Di chuyển xã hội giúp duy trì trật tự xã hội và ngăn ngừa xung đột. Những cá nhân có tài năng có thể cải thiện vị trí xã hội của mình, điều này giúp duy trì niềm tin rằng hệ thống phân tầng là công bằng và linh hoạt.

4.2. So sánh với các lý thuyết khác:

• So với Marx: Parsons không coi phân tầng xã hội là hệ quả của đấu tranh giai cấp và không tập trung vào sự mâu thuẫn giữa các tầng lớp kinh tế. Thay vào đó, ông coi phân tầng xã hội là một phần tự nhiên và cần thiết của xã hội để đảm bảo trật tự và ổn định. Phân tầng giúp các cá nhân và nhóm đóng góp vào sự phát triển chung của xã hội theo các vai trò khác nhau.
• So với Weber: Parsons ít tập trung vào sự phức tạp của quyền lực, địa vị và giai cấp như Weber. Thay vì vậy, ông tập trung vào vai trò của giá trị xã hội và chức năng xã hội trong việc xác định sự phân tầng.

4.3. Kết luận:

Talcott Parsons lý giải phân tầng xã hội như một hệ thống chức năng nhằm đảm bảo trật tự xã hội, nơi các cá nhân được phân bổ vào các vị trí và vai trò khác nhau dựa trên khả năng và đóng góp của họ. Theo ông, sự phân tầng là cần thiết và hợp lý vì nó giúp xã hội vận hành hiệu quả, đáp ứng các nhu cầu chức năng và duy trì sự ổn định. Sự chấp nhận của xã hội đối với phân tầng được xem là hợp pháp nếu nó dựa trên công bằng và giá trị mà xã hội đặt ra.

5. Các lý thuyết phân tầng xã hội khác

Ngoài Karl Marx, Max Weber, và Talcott Parsons, có nhiều nhà xã hội học khác đã đưa ra các lý thuyết về phân tầng xã hội với các góc nhìn và cách tiếp cận khác nhau. Dưới đây là một số nhà lý thuyết nổi bật khác:

5.1. Émile Durkheim

• Durkheim, một trong những nhà sáng lập xã hội học, cho rằng phân tầng xã hội là cần thiết để duy trì trật tự và ổn định xã hội. Theo ông, sự phân tầng phản ánh sự phân công lao động trong xã hội. Sự khác biệt về các vai trò, chức năng, và đóng góp của các cá nhân và nhóm tạo ra sự bất bình đẳng. Tuy nhiên, Durkheim tin rằng sự bất bình đẳng này có thể chấp nhận được miễn là xã hội công bằng và tất cả mọi người đều có cơ hội phát triển.
• Ông cho rằng phân tầng xã hội giúp thúc đẩy tính đoàn kết xã hội thông qua việc phân bổ các cá nhân vào các vị trí mà họ phù hợp nhất, giúp tối ưu hóa chức năng xã hội.

5.2. Kingsley Davis và Wilbert E. Moore

• Davis và Moore là những người ủng hộ lý thuyết chức năng về phân tầng xã hội. Họ cho rằng phân tầng xã hội là cần thiết để phân phối các vai trò quan trọng trong xã hội một cách hiệu quả. Các vị trí đòi hỏi kỹ năng cao, trách nhiệm lớn, hoặc đóng góp nhiều hơn sẽ được thưởng cao hơn (về mặt tài sản, địa vị, và quyền lực).
• Theo họ, sự phân tầng xã hội phản ánh sự phân bổ công bằng và cần thiết của các cá nhân vào các vị trí mà xã hội cần nhất.

5.3. Pierre Bourdieu

• Bourdieu phát triển khái niệm về vốn để giải thích sự phân tầng xã hội. Ông cho rằng xã hội không chỉ được phân tầng theo kinh tế mà còn theo các loại vốn khác như:
  • Vốn văn hóa (cultural capital): Trình độ học vấn, kỹ năng, kiến thức văn hóa mà một cá nhân sở hữu.
  • Vốn xã hội (social capital): Mạng lưới quan hệ xã hội mà cá nhân có thể sử dụng để đạt được lợi ích.
  • Vốn biểu tượng (symbolic capital): Danh tiếng và uy tín trong xã hội.
• Bourdieu lập luận rằng sự phân tầng không chỉ dựa vào tài sản kinh tế mà còn dựa vào các loại vốn khác, và các loại vốn này có thể được chuyển đổi qua lại để duy trì quyền lực và địa vị xã hội.

5.4. Ralf Dahrendorf

• Dahrendorf kết hợp các ý tưởng của Marx và Weber để phát triển một lý thuyết về xung đột xã hội. Ông cho rằng sự phân tầng xã hội chủ yếu là do mâu thuẫn quyền lực giữa các nhóm thống trị và các nhóm bị trị. Không chỉ có xung đột kinh tế mà còn xung đột về quyền lực và quản lý.
• Theo Dahrendorf, các hệ thống xã hội được tổ chức để phục vụ lợi ích của những người có quyền lực hơn là toàn bộ xã hội, và do đó, sự bất bình đẳng xã hội là kết quả của sự kiểm soát và quyền lực không công bằng.

5.5. Gerhard Lenski

• Lenski phát triển lý thuyết phân tầng và tiến hóa xã hội. Ông cho rằng phân tầng xã hội là hệ quả của phát triển công nghệ và tiến bộ kinh tế. Khi các xã hội trở nên phức tạp hơn, hệ thống phân tầng cũng trở nên phức tạp hơn.
• Lenski tin rằng sự phân tầng phản ánh khả năng của các nhóm kiểm soát các tài nguyên xã hội và sự phân phối lợi ích trong xã hội. Trong các xã hội công nghiệp hiện đại, yếu tố kỹ năng và trình độ học vấn trở nên quan trọng hơn so với các yếu tố truyền thống như quyền sở hữu đất.

5.6. Anthony Giddens

• Giddens nhấn mạnh rằng phân tầng xã hội hiện đại liên quan đến quyền lực và kiểm soát tài nguyên trong bối cảnh toàn cầu hóa. Ông tập trung vào các mối liên hệ giữa chính trị, kinh tế và quyền lực trong việc tạo ra sự bất bình đẳng. Giddens lập luận rằng xã hội hiện đại không chỉ phân tầng theo kinh tế mà còn theo quyền lực chính trị, và sự phân tầng xã hội ngày càng phức tạp hơn trong bối cảnh toàn cầu.
• Ông cũng phát triển khái niệm về cấu trúc hóa (structuration), trong đó các cá nhân có thể tác động lên các cấu trúc xã hội nhưng đồng thời cũng bị các cấu trúc này giới hạn.

5.7. Herbert Spencer

• Spencer là người ủng hộ lý thuyết tiến hóa xã hội, cho rằng sự phân tầng xã hội là kết quả của quá trình tự nhiên và tiến hóa. Những người có khả năng thích nghi và cạnh tranh tốt nhất sẽ đạt được những vị trí cao hơn trong xã hội, trong khi những người yếu hơn sẽ rơi vào các vị trí thấp hơn. Ông tin rằng sự phân tầng là một phần của chọn lọc tự nhiên trong xã hội.

5.8. Kết luận:

Ngoài Marx, Weber, và Parsons, các nhà xã hội học như Émile Durkheim, Kingsley Davis & Wilbert Moore, Pierre Bourdieu, Ralf Dahrendorf, Gerhard Lenski, Anthony Giddens, và Herbert Spencer đều có những đóng góp đáng kể vào việc giải thích phân tầng xã hội. Mỗi lý thuyết đưa ra những yếu tố khác nhau như quyền lực, kinh tế, văn hóa, kỹ năng, và tiến bộ công nghệ để lý giải sự bất bình đẳng trong xã hội.