1. Kinh tế phi chính thức là gì?

Kinh tế phi chính thức (informal economy) bao gồm các hoạt động kinh tế hợp pháp nhưng không được đăng ký, không bị đánh thuế hoặc không được quản lý bởi chính phủ. Một số ví dụ:

• Bán hàng rong, chợ trời, kinh doanh nhỏ lẻ không đăng ký.
• Lao động thời vụ, giúp việc nhà, thợ xây, sửa xe không có hợp đồng chính thức.
• Gia sư, dịch vụ trông trẻ, chạy xe ôm công nghệ nhưng không kê khai thuế.

2. GDP có tính kinh tế phi chính thức không?

✅ Có, nhưng mức độ phụ thuộc vào khả năng thống kê của mỗi quốc gia.

• Nếu chính phủ có thể ước tính được quy mô kinh tế phi chính thức, họ sẽ đưa nó vào GDP.
• Nếu không có dữ liệu thống kê chính xác, phần này có thể bị bỏ sót.

3. Cách các nước tính GDP từ kinh tế phi chính thức

Quốc gia/Nhóm	Cách tính GDP từ kinh tế phi chính thức
Mỹ, Canada, Anh, Nhật	Ít tính đến kinh tế phi chính thức vì hệ thống thuế và thống kê rất chặt chẽ.
EU (Eurostat)	Yêu cầu các nước thành viên ước tính và báo cáo kinh tế phi chính thức.
Trung Quốc, Ấn Độ, Việt Nam	Kinh tế phi chính thức chiếm tỷ lệ cao, nhưng dữ liệu thống kê còn hạn chế.
Các nước châu Phi, Nam Mỹ	Kinh tế phi chính thức rất lớn (~30-50% GDP), nhưng khó đo lường chính xác.

4. Những hoạt động phi chính thức có thể và không thể tính vào GDP

Hoạt động	Có tính vào GDP không?	Lý do
Bán hàng rong, chợ truyền thống, buôn bán nhỏ lẻ không đăng ký	✅ Có thể	Nếu được khảo sát và ước tính trong thống kê GDP.
Làm thuê không hợp đồng (giúp việc nhà, bốc vác, sửa xe, thợ xây…)	✅ Có thể	Nếu được ước tính bằng khảo sát lao động phi chính thức.
Dịch vụ dạy học, gia sư, trông trẻ không kê khai thuế	✅ Có thể	Nếu có thống kê từ điều tra hộ gia đình.
Lao động trong gia đình (nội trợ, chăm sóc người thân…)	❌ Không	Vì không có giao dịch tiền tệ.
Trao đổi hàng hóa không qua tiền mặt (barter trade)	❌ Không	Vì không có giao dịch tài chính rõ ràng.

5. Kết luận

Câu trả lời là có, nhưng không đầy đủ.

• GDP có thể bao gồm kinh tế phi chính thức, nhưng không đầy đủ do khó thu thập dữ liệu.
• Các nước phát triển có tỷ lệ kinh tế phi chính thức thấp (~10% GDP), trong khi các nước đang phát triển có thể lên tới 30-50% GDP.
• Phương pháp thu thập dữ liệu chủ yếu dựa vào khảo sát hộ gia đình và lao động phi chính thức.
• Các hoạt động phi chính thức có giao dịch tiền tệ thường dễ được tính vào GDP hơn.